VAHAP DABAKAN
Bir Türk Atasözü vardır: “Gelen, gideni aratmasın” demiş atalarımız 2023 – 2024 yılları içerisinde Türkiye olarak yaşamadığımız felaketler kalmadı. Dünya da mı diyeyim yoksa Türkiye de mi yakın geçmişte, küresel iklim bozulmasının sebep olduğu tüm felaketleri yaşamaya başladık. Peki, bu iklim bozulmasının sebep olacağı olumsuzlukları tartışırdık, Ama baktığımızda şimdilerde artık ortaya çıkan zararları konuşmaya başladık. 2025 yılında da felaketleri yaşayacak mıyız?
2024’ün yaz aylarında bölgemizi etkisi altına alan küresel iklim bozulması sonucu, tarım kesiminde herkesin dikkatini çeken olumsuzluklar ve verimde önemli düşüş meydana gelmiştir.
Ülkemizin her yerinde yetiştirilebilen yerel meyve ve sebzelerin veriminde bir yıl oldu demek de fiyatların artışına bağlamak bence yersiz. Ürün bol olsa da aracıların ürünü çöpe dökerek azaltıp arz – talep dengesini kendilerine göre dengelemektedirler. Küresel iklim ve felaketleri bahane edenler de çoğunluktadır…
Bitkilerin yetişebilmesi ve verimi için belirli ölçüde sıcaklığa ihtiyaç vardır. Bitkilerin faaliyet gösterdiği alt ve üst sınır değerleri genel olarak 0 ile 5 ve 40 ile 50 santigrat derecedeki sıcaklıktır. Bitkilerin optimum sıcaklık sınırı bitki tür ve çeşidine göre büyük ölçüde farklı olabileceği gibi, bitkilerin içinde bulundukları gelişme devrelerine de büyük ölçüde bağlıdır. Yüksek sıcaklık stresi, bitkilerin büyümesini ve verimini olumsuz yönde etkileyen bir seri biyokimyasal ve fizyolojik değişikliklere sebep olmaktadır…
Özellikle bitkilerin fidan dönemlerinde daha şiddetli olumsuz etkilere sebep olur. Çiçeklenme ve döllenme zamanında meyve tutumu, meyve tutumundan sonraki dönemde, meyvelerin irileşmesi ve olgunlaşmasını olumsuz yönde etkiler. Olgunlaşma döneminde yüksek ve düşük sıcaklıklar, verimi olumsuz yönde geliştirir…
Meyvenin renginin açılmasına, tadının azalmasına, yaprağı yenen bitkilerin ise yapraklarının pörsümesine neden olur. Ani sıcaklık artışı, zeytinde morfolojik, biyokimyasal ve moleküler değişikliklere sebep olan başlıca abiyotik streslerden biridir. Sıcaklığın 34 derece santigrat üzerine çıkması, meyve verimine, yağ miktarına ve yağ kalitesine ciddi zararlar verir. Yağmurların yağmaması kurak geçmesi de yağı oranını etkiler…
Ülkemizin önemli bitkilerinden olan Zeytin ağacının çiçeklenme döneminde ve meyve tutumunda en uygun sıcaklık 22 ile 25 derece santigrat arasındadır.15 derecenin altında veya 30-32 santigrat derecedeki sıcaklıklar, meyve tutumda önemli sorunlara neden olur. Zeytinde, meyvelerin yağ toplaması dönemi olan sonbaharda sıcakların azalması ve (günlerin kısalması sonucu) güneşlenme süresine bağlı olarak, fotosentez oranında azalma olur. Bu şartlar altında zeytin meyvesinde boy ve hacim olarak büyümekten çok, bünyesine yağ toplamaya başlamasıdır…
Genel olarak çiçeklenme döneminde, yüksek sıcaklık, kuru sıcak ve kurutucu rüzgâr, meyve oluşumunu önemli oranda azaltır. Bunun
sebebi çiçeklenme aşamasında dehidrasyon (su kaybı), çiçeğin dişicik tepesinin kuruması ve tozlanmayı engelleyerek çiçek dökümüne neden olmasıdır. Çiçek dökümünün sonuçta verimde önemli azalma olduğu yöndedir…
Her ekolojinin bitki tür ve çeşitlerinin asgari gelişme sıcaklıklarına göre hesaplanması etkili sıcaklık toplamlarından hareket ederek, o ekolojide hangi bitki tür ve çeşitlerinin başarılı yetiştiricilik yapabiliriz. Örneğin Cennet hurmasının olgunlaşabilmesi için 18 derece santigrat üzerinde 2000 saat civarında geçirmesi gerekir. Kış aylarında asgari sıcaklık değeri uygun olsa bile toplam sıcaklık isteği de yeterlidir…
Bölge küresel iklim bozulmasının sarmalına girdiğine göre, sorun önümüzdeki yıllarda da bizi olumsuz etkileyeceği görülüyor…